Rattencultuur

11-6-2012

BLOG: Redactie CIWF - 11 juni 2012

Cultuur en traditie zijn twee woorden die je niet snel in de mond neemt als je praat over rattengedrag, maar dat gaan we in deze blogpost juist wel doen.

Dieren die in een groep leven, leren vaak van elkaar en geven deze informatie van generatie op generatie door. Wetenschappers noemen dit fenomeen ‘culturele transmissie’. Echter, bepaald gedrag hoeft niet per se door een andere groep dieren van dezelfde soort worden gekopieerd. Daar zijn namelijk bij ratten vele voorbeelden van te vinden.

Mensen proberen ratten vaak uit te roeien door middel van gif zoals warfarine, dat ervoor zorgt dat de dieren doodbloeden. Maar ratten laten zich niet zo snel te grazen nemen! In sommige delen van Engeland konden ratten niet worden uitgeroeid, zelfs niet met nieuwe, ingenieuze middelen, omdat de dieren leerden wat voor voedsel veilig voor ze was aan de hand van aanwijzingen van andere ratten uit hun omgeving.

Ratten gebruiken elkaar als testproevers. Ze eten voedsel dat bekenden van hen hebben gegeten en vermijden voedsel dat ervoor zorgde dat ze ziek werden. Maar ze moeten een andere rat wel heel goed kennen om te leren dat bepaald voedsel vermeden moet worden. Als een vreemde rat doodziek is, zal een rat nog steeds van het ziekmakende voedsel eten, omdat ze de vreemdeling niet kennen en zijn of haar subtiele aanwijzingen dus niet kunnen lezen.

In één bepaald experiment met een groep wilde ratten, zagen de wetenschappers de ratten regelmatig van twee soorten voedsel eten (X en Y). Vervolgens injecteerden ze X met een oplossing waar de ratten tijdelijk ziek van werden, maar niet aan stierven. De gehele kolonie stopte vervolgens met het eten van X, zelfs toen het voedsel niet meer vergiftigd was. Dit gedrag hield vele generaties stand, ver nadat de ratten die in eerste instantie waren vergiftigd al waren gestorven. De vaardigheid om van elkaar te leren en kennis over te dragen aan jongere generaties houdt de soort in stand en zorgt ervoor dat wij met ons arsenaal aan ongediertebestrijdingsmiddelen het nakijken hebben.

Nog een mooi voorbeeld van culturele transmissie onder ratten is een onderzoek van Joseph Terkel. Hij stuitte in Israël op een unieke groep ratten die alleen dennenappelzaden aten en hij wilde weten of dit gedrag een resultaat was van culturele transmissie. Toen hij een aantal van deze ratten ging fokken, kwam hij erachter dat de dieren die nooit de speciale techniek hadden geleerd van het openen van de dennenappels niet konden overleven, omdat ze te veel energie verspilden met het openen van de dennenappels. Hij wist dat het gedrag niet genetisch bepaald was, want rattenjongen van moeders die wél dennenappels konden openen, waren verwisseld met jongen van moeders die dit niet konden. Hij ontdekte vervolgens dat alleen de jongen die werden grootgebracht door een moeder die de dennenappeltechniek kende, de techniek onder de knie kregen. Dat betekent dat deze specifieke techniek van generatie op generatie is overgedragen, net als in onze eigen maatschappij.

Bronnen:

• Terkel, Joseph. Cultural Transmission of Feeding Behavior in the Black Rat (Rattus rattus). Social Learning in Animals: The Roots of Culture. Ed. Cecelia M. Heyes and Bennett G. Galef. San Diego: Academic P, 1996. 17-48.
• Dawkins, M.S. (1998) Through Our Eyes Only. Oxford University Press. Pp 43-52.

Noot:
Compassion in World Farming is tegen experimenten met dieren waarvan dieren lichamelijke of geestelijke schade ondervinden. Echter, als deze experimenten ons begrip van de intelligentie van dieren vergroot, bespreken we ze soms wel. Dit met het oog op de belangen op lange termijn van alle dieren.