Blog: Geert Laugs 20 april 2023

Ineens zijn insecten weer in het nieuws. Vorige week werd de WC-motmug in Museum Naturalis uitgeroepen tot insect van het jaar. Uit een publieksenquete¹ in opdracht van de Raad voor Dierenaangelegenheden bleek bovendien dat 50% van de Nederlanders vindt dat het welzijn van insecten beschermd moet worden.

Dat is hoognodig, want als het aan Europa ligt koop je binnenkort krekel, meelworm of sprinkhaan in de supermarkt, als vervanger van traditioneel vlees, of verstopt in allerlei producten. Insectenkweek is big business, maar wil de consument het wel? Is het nodig en duurzaam, zoals de industrie suggereert, en is het diervriendelijk?

Een grote speler is het Nederlandse Protix, dat larven van de zwarte soldatenvlieg kweekt. Het bedrijf verwerkt ze in veevoer, maar daar blijft de insectenindustrie niet toe beperkt. Europa geeft namelijk regelmatig toestemming om bepaalde insectensoorten te verwerken in voedsel voor mensen.

In vakbladen lezen we over nieuwe start-ups die een, naar eigen zeggen, smakelijk en voedzaam product op basis van insecten aanbieden. Omdat de westerse consument er doorgaans van gruwt worden de diertjes overigens meestal na doding gedroogd en vermalen, waarna ze in allerlei producten onherkenbaar verwerkt worden als bron van eiwit en calorieën.

Steevast claimt men dat dit duurzaam is en nodig om de snel groeiende wereldbevolking te voeden. Maar klopt dat wel?

Onnodig en niet duurzaam

Nog steeds hebben honderden miljoenen mensen dagelijks honger. Toch is er genoeg voedsel op aarde. Volgens wetenschappers kan de aarde wel 14 miljard mensen voeden, als het beschikbare voedsel niet op grote schaal verspild, maar efficiënt gebruikt zou worden.

Verwerken van graan en soja in voer voor dieren levert, of het nu gaat om koeien, kippen, runderen of insecten, uiteindelijk minder voedsel voor mensen op dan wanneer we deze gewassen rechtstreeks zouden eten. Evenzo kunnen gewassen of restproducten die niet rechtstreeks door mensen gegeten worden beter direct aan vee worden gevoerd, in plaats van ze eerst aan insecten te geven.

Zo bezien is het kweken van insecten voor veevoer eerder een lapmiddel om de industriële veehouderij met al haar schadelijke effecten in stand te houden dan het wondermiddel dat de insectensector ons voorhoudt.

Een treffend voorbeeld hiervan is het voer voor gekweekte zalm dat in Nederland op basis van insecten geproduceerd wordt². Dit biedt weliswaar een alternatief voor vangst van wilde vis als voer voor de zalmen, maar de zalmkweeksector veroorzaakt zoveel dierenleed en andere problemen dat ze zeker niet duurzaam mag heten.

Insectenleed?

Ondertussen blijft de vraag of insectenkweek dierenleed veroorzaakt meestal buiten beschouwing. Onderzoek naar het welzijn van insecten, hun eventuele vermogen pijn te ervaren en andere capaciteiten verkeert nog in het beginstadium, maar dat betekent nog niet dat we dan maar moeten doen alsof insectenwelzijn niet bestaat.

Als ten tijde van de opkomst van de intensieve veehouderij meer bekend zou zijn geweest over dierenwelzijn én als daar dan rekening mee was gehouden, had veel dierenleed voorkomen kunnen worden en waren we mogelijk niet eens begonnen aan deze industrie met al haar schadelijke gevolgen voor dieren, mensen en de aarde.

Welzijn

Overigens zijn er wel degelijk aanwijzingen dat insecten onvermoede vermogens hebben zoals het kunnen voelen van hitte of verwondingen, of (bij honingbijen) optimistisch of pessimistisch te zijn, zoals bleek uit een vorige maand gepubliceerd onderzoek³.

Mieren leren elkaar waar voedsel te vinden, vertonen ongeduldig gedrag en likken soms elkaars wonden. En ze doorstaan de spiegelproef. Als een mier een eerder aangebrachte stip op haar hoofd in de spiegel ziet, zal ze proberen deze te verwijderen.

Wetenschappers zien dit als een bewijs van zelfherkenning, dat eerder alleen bij mensen en slechts enkele andere soorten, zoals grote apen en dolfijnen werd gezien⁴. Hieruit blijkt dat onderzoek naar pijnbeleving en vermogens van insecten zeer relevant is.

In afwachting daarvan verdienen insecten het voordeel van de twijfel en doen we er goed aan af te zien van industriële insectenkweek. Die houdt namelijk een groot risico in voor het welzijn van triljarden gekweekte insecten, nog afgezien van het leed in de traditionele veehouderij die erdoor in stand gehouden wordt.