Blog: Geert Laugs 5 januari 2023

Op mijn eerste werkdag van het nieuwe jaar besloot ik eens een frisse duik te nemen in de goede voornemens die de Rabobank, huisbankier van de Nederlandse vee-industrie, op de valreep van 2023 publiceerde in haar toekomstvisie voor 2040¹. Ik was vooral benieuwd wat de bank in petto heeft voor dieren, natuur en milieu.

Op het eerste gezicht was ik aangenaam verrast. Het leek allemaal te mooi om waar te zijn. Na de gebruikelijke lofzang op de grote inspanningen van onze boeren en de waarde van de landbouw voor land en economie geeft de bank, die als geen ander aan de wieg stond van de Nederlandse industriële landbouw en veehouderij, onomwonden toe dat daar veel mis is. Zo 'overschrijdt de sector de grenzen van zijn milieugebruiksruimte', bijvoorbeeld door de uitstoot van stikstof en broeikasgassen. Daarnaast liggen er 'forse opgaven op het gebied van bodem, water, biodiversiteit, landschap en dierenwelzijn', aldus de Rabobank.

Goede voornemens

Het goede nieuws is nu dat deze grote speler in het agro-industriële complex schrijft dat een verduurzaming van de landbouw, inclusief de veehouderij nodig is. De bank spreekt zelfs van een noodzakelijke 'systeemverandering'. Vermindering van het aantal dieren in de veehouderij is hoe dan ook onvermijdelijk, import van soja voor veevoer ongewenst en de sector mag niet meer produceren dan het milieu en de natuur toestaan, als het aan de Rabobank ligt. Na wat spit- en graafwerk lees ik zelfs dat de bank de totstandkoming van een integraal voedselbeleid nodig acht waar 'aanpassen van de voedselconsumptie richting een meer plantaardig dieet in Nederland' deel van uit moet maken. Bovendien trekt de bank 3 miljard euro uit voor financiële prikkels om 'verduurzaming’ te stimuleren.

Kettingroker

Het klinkt allemaal prachtig, maar toch kan ik de gedachte aan de kettingroker die op 1 januari belooft te stoppen met roken niet onderdrukken. Die steekt immers vaak op 3 januari alweer zijn eerste sigaret op en rookt halverwege de maand weer net zoveel als vroeger, waarmee hij zijn korte termijn behoefte bevredigt, maar zijn gezondheid verder in de waagschaal stelt. Was het immers niet juist de Rabobank die decennialang de intensivering van de landbouw predikte en boeren overhaalde te intensiveren in landbouwgif, legbatterijen en megastallen? Kwam de bank niet onlangs nog in opspraak wegens het financieren van industriële veehouderij of het weigeren van groene financiering?²

Mooie woorden?

Alle reden dus om de 'agrofoodvisie' van de bank wat kritischer te bekijken. Vooral de vaagheid van de gebruikte termen en definities valt dan op. Zo moet er in de toekomst geproduceerd worden binnen de 'overeengekomen' milieugrenzen. Klinkt mooi, maar wie moet die grenzen overeenkomen? De politieke verlamming van de laatste jaren en de politieke aardverschuiving van 2023 duiden in elk geval niet op een doorbraak naar de systeemverandering die de bank zegt te willen. Die spreekt bijvoorbeeld ook van toenemende eisen met betrekking tot dierenwelzijn, maar benoemt die niet, terwijl er daarvoor toch duidelijke wetenschappelijk ondersteunde normen zijn, die bijvoorbeeld aangeven dat dieren ruimte moeten hebben voor natuurlijk gedrag en er een einde moet komen aan verminkingen, zoals het afknippen van biggenstaarten.³

In alle scenario's die de bank bespreekt blijft er ruimte voor schaalvergroting (lees: megastallen) die de bank zelfs duurzaam durft te noemen. Vaak zal het dan gaan om zogenaamde 'innovatie' waarmee technologische voorzieningen (als een luchtwasser of een koetoilet’⁴) bedoeld worden die dieren nog meer dan nu onderdeel maken van een industrieel productieproces en alleen daarom al niet duurzaam mogen heten. Het is mooi dat de bank geld uittrekt om financiering van duurzame investeringen makkelijker te maken, maar de maatstaven die ze vervolgens voor ‘duurzaamheid’ neemt, zijn op zijn minst discutabel. En zou het niet mooier zijn als de bank haar handen helemaal zou aftrekken van verdere intensivering en industrialisering van landbouw en veehouderij?

Woorden én daden

Natuurlijk weet ik ook dat zelfs de grootste kettingroker zonder goede voornemens nooit van zijn verslaving afkomt en dat dit alleen maar lukt als de mensen in zijn omgeving hem stimuleren, aanmoedigen en blijven uitdagen. Daarom ben ik toch blij met de visie van de Rabobank en maak ik hierbij mijn goede voornemen voor het nieuwe jaar bekend: ik zal de bank in het nieuwe jaar nauwlettend blijven volgen en ben benieuwd naar de concrete invulling: geen woorden, maar daden!