Vissen

Vissen zijn prachtige, intelligente dieren met gevoel en emoties. Maar we behandelen hen heel anders. De visindustrie is misschien wel de grootste bron van dierenleed allertijden.

Biljoenen vergeten dieren

Vissen zijn de meest geconsumeerde dieren ter wereld. De dieren worden niet geteld, maar op basis van hun gewicht wordt geschat dat er jaarlijks zo’n 3 biljoen (dat zijn duizend miljard) vissen worden gedood voor voedsel. Ongeveer de helft is wilde vis, de andere helft is gekweekt. In Nederland gaat het jaarlijks om miljarden wilde vissen en miljoenen kweekvissen.

De meest gegeten vissoorten

Wil je meer weten over de vissoorten die wij in Nederland eten? Onder de titel 'Wie is de vis?' zetten we de 11 meest gegeten vissoorten en schaaldieren in de schijnwerpers.

Vissen zijn slim en hebben gevoel

Vissen zijn sociale, intelligente dieren en kennen veel emoties. Ze kunnen samenwerken, zijn creatief, hebben uitgebreide sociale banden en communiceren op bijzondere manieren met elkaar. Sommige soorten zorgen uitvoerig voor hun jongen en maken gebruik van gereedschap, net zoals wij. En heel belangrijk, ze voelen pijn, net zoals wij.

Vissen zijn gewervelde dieren. Zij hebben net als wij een zenuwstelsel met een brein, zenuwen en een wervelkolom. Nog vaak wordt er gezegd dat vissen primitief zijn en geen gevoel hebben. Niets is minder waar. De wetenschap is er al lang over uit dat vissen, net zoals wij, pijn kunnen lijden.

Steeds meer wetenschappelijke onderzoeken laten bovendien zien hoe slim vissen zijn. In sommige tests presteren ze zelfs beter dan chimpansees en orang-oetans. De kleine poetslipvis weet dankzij z’n goede geheugen en begrip bepaalde puzzels beter op te lossen dan de mensapen.¹

Ook blijken vissen zichzelf te kunnen herkennen in de spiegel – iets wat wijst op zelfbewustzijn en enkel aan hoog intelligente dieren, zoals dolfijnen, olifanten, chimpansees en sommige vogels werd toegeschreven.²

Het mannetje van de Japanse kogelvis maakt een prachtig geometrisch nest van zo’n twee meter breed in het zand. Hij versiert het en werkt er ongeveer een week aan om indruk te maken op z’n vrouwelijke soortgenoten.³

Bepaalde lipvissen maken gebruik van gereedschap: zo slaan ze schelpen kapot op een steen om het vlees eruit te kunnen eten. Ze kiezen nauwkeurig hun stenen op vorm en grootte.⁴

Tandbaarzen werken soms samen met andere vissoorten. Een tandbaars gaat op zoek naar een murene en laat deze weten te willen jagen. De slanke murene jaagt vissen door nauwe plekken in het rif op en de tandbaars staat klaar om de opgejaagde vissen te vangen. Samen verdelen ze de buit. Ook is recentelijk ontdekt dat tandbaarzen zelfs samen met inktvissen jagen.

Wil je meer informatie over intelligentie, gevoel en emoties van vissen, lees ons Engelstalige rapport: ‘Why fish welfare matters: the evidence for fish sentience’. 

Vissenleed

Slacht

Hoewel bekend is dat vissen pijn, stress en angst kunnen ervaren, bestaan er, behalve voor paling, geen regels ter bescherming van het welzijn bij het houden, vangen en doden van vissen.

Andere diersoorten, zoals koeien en kippen, moeten bij wet eerst worden verdoofd, zodat ze geen pijn lijden wanneer ze worden gedood. Vissen worden uitgesloten in de wetgeving: zij hebben geen recht op verdoving voor de slacht.⁵

In plaats van een directe, pijnloze dood voeren vissen vaak een lange doodstrijd, die soms wel meer dan een uur kan duren. Ze worden verdrukt in netten of stikken langzaam aan boord of in kratten. Vaak worden ze bij vol bewustzijn opengesneden en ‘verwerkt’.

Ook worden vissen vaak in bakken ijswater gegooid. De dieren ervaren extreme pijn, terwijl hun kieuwen verstopt raken met ijs en ze langzaam stikken of dood vriezen.

Jaarlijks worden zo’n 3 biljoen (dat zijn duizend miljard) vissen gedood voor voedsel. Het overgrote deel gebeurt zonder verdoving. Door deze onwaarschijnlijk grote aantallen is de visindustrie de grootste bron van dierenleed aller tijden.

Ook in Nederland worden miljoenen vissen onverdoofd geslacht. Uitzondering is de paling, vanaf 1 juli 2018 moet deze in Nederland verdoofd worden bij de slacht. Bij gekweekte paling vindt er verdoving plaats, maar het is onduidelijk of in de praktijk de wild gevangen palingen in Nederland ook verdoofd worden bij de slacht. Ook een deel van de gekweekte meervallen wordt in Nederland verdoofd bij de slacht. Hetzelfde geldt voor een deel van Britse en Noorse kweekvissen. 

​Helaas gaat het om een heel klein deel van alle vissen. Voor veel vissoorten bestaan er goede verdovingsmethodes, maar ze worden bijna niet gebruikt. Meer informatie vind je in ons wetenschappelijk rapport over het welzijn tijdens de slacht bij gekweekte vissen in Europa. 

Kwekerijen

Ongeveer de helft van de geconsumeerde vissen is afkomstig uit kwekerijen. Ook in Nederland worden jaarlijks zo’n 10 miljoen vissen gehouden in kwekerijen. De dieren leven doorgaans met duizenden in kale tanks en hebben heel weinig ruimte voor hun natuurlijke behoeftes en gedrag. Ziektes en hoge sterfte komen veel voor.

Meer informatie vind je in ons rapport ‘Kweekvissen in Nederland: vee-industrie onderwater’.

In 2018 deden wij undercoveronderzoek in verschillende Europese kwekerijen en filmden onder andere zeebaarzen en dorades in Griekenland en forellen in Frankrijk. Vissen van dergelijke kwekerijen liggen ook bij ons in de supermarkt.

De dieren leven in overvolle kooien in zee of in betonnen tanks waar ze hun natuurlijke gedrag amper kunnen uiten. De waterkwaliteit is slecht en er is veel ziekte en sterfte. Dode vissen drijven tussen hun soortgenoten. Zieke dieren worden aan hun lot overgelaten.

Bekijk hieronder het onderzoek.

Vissen voeren met vissen

Een ander groot probleem bij kwekerijen is het gebruik van wild gevangen vissen als visvoer. Ongeveer een kwart van alle wild gevangen vissen wordt gebruikt als voer in kwekerijen. Zo zijn er voor één gekweekte zalm zo’n 350 vissen gestorven. Viskwekerijen leggen een nog zwaardere druk op onze al overbeviste zeeën en oceanen.

Wil je meer weten over de impact van het gebruik van wild gevangen vissen als visvoer in kwekerijen, lees dan ons rapport ‘Until the Seas Run Dry’ dat we samen met Changing Markets schreven.