De forel kan vele malen scherper ruiken en proeven dan een mens. Ze is slim, nieuwsgierig en bijzonder atletisch. En ze kan van kleur veranderen om op haar omgeving te lijken.

De forel is een wonderlijk en prachtig dier. Maar ook een ernstig uitgebuit dier. De regenboogforel, die je in de supermarkt vindt, heeft vrijwel altijd een kort en treurig leven gehad in een overvolle kwekerij.

Wie is de forel?

De regenboogforel (Oncorhynchus mykiss) is een kleurrijke zoetwatervis. Je kunt haar herkennen aan een rood-roze streep over haar lijf en zwarte stippen. Om minder op te vallen kan ze haar uiterlijk aanpassen aan haar omgeving: bijvoorbeeld lichter in een ondiepe beek, donkerder in een groot meer of gevlekt in de buurt van kiezels. Ze komt uit dezelfde familie als de zalm.

Van forellen is bekend dat ze duidelijk verschillen in persoonlijkheid: zo zijn sommigen een stuk verlegener dan andere.¹ Ook zijn het slimme, nieuwsgierige dieren. Regenboogforellen kunnen leren om een hendel te gebruiken om bij voedsel te komen en ze onthouden dat maandenlang nadat ze voor het laatst een hendel hebben gezien.²

Forellen leven in zoetwater, maar sommigen brengen ook een deel van hun tijd op zee door rond hun 2e tot 5e levensjaar. Daarna gaan ze terug de rivier op om zich voort te planten. Ze kunnen wel 11 jaar worden en 25 kg wegen.³ De forellen die hun hele leven in zoetwater doorbrengen, blijven doorgaans kleiner en worden minder zwaar: zo’n 2,5 kg.

Regenboogforellen eten van alles: kleine visjes, krabbetjes, mossels, plankton en zelfs insecten als ze die te pakken krijgen. Ze proeven en ruiken veel beter dan wij: hun smaak en neus zijn wel 500x gevoeliger dan mensen. Bovendien zijn het atleten: ze kunnen wel 3 tot 4 keer hun eigen lengte omhoog springen.⁴ Dat zou voor een mens zo’n 6 meter hoog zijn!

Nestje bouwen

Voor de voorplanting zwemmen de dieren terug naar hun geboorteplek. Het vrouwtje graaft met haar staart kuiltjes in het grind om een nestje te maken. Het mannetje zwemt dicht bij haar om indruk te maken en probeert andere mannetjes weg te houden. Vlak na elkaar leggen ze de eitjes (vaak wel duizenden) en de hom in het kuiltje. Het vrouwtje bedekt het nestje met kiezels en maakt verderop weer een kuiltje. Dit kan enkele dagen duren totdat alle eitjes gelegd zijn.⁵

Na een à twee maanden komen de eitjes uit. De jonge visjes voeden zich vervolgens wekenlang met de dooierzak, voordat ze als jongvolwassenen wegzwemmen. Zie hieronder mooie beelden van de piepjonge forellen (vanaf 0.41 min).

Piepjonge forellen

Losgelaten over de hele wereld

De regenboogforel komt oorspronkelijk voor in Noordwest-Amerika en Alaska tot aan de Russische kust. Tegenwoordig komt ze over de hele wereld voor, omdat gekweekte forellen op heel veel plekken in het wild zijn geïntroduceerd onder andere voor de amateurvisserij. 

Door introductie door de mens komt de regenboogforel tegenwoordig over de hele wereld voor. Het oorspronkelijke leefgebied beslaat echter de Noordwestkust van Noord-Amerika en Alaska tot aan Rusland.

Er bestaan veel verschillende ondersoorten met elk een eigen leefgebied en karakteristieken.⁶ Vele worden in hun voortbestaan bedreigd en over het algemeen gaat het dan ook niet goed met de regenboogforel.

Dit komt onder andere door overbevissing, klimaatverandering, het verdwijnen van leefgebied en doordat wilde populaties verzwakken door insleep van ziektes en door inmenging van genetisch zwakkere gekweekte forellen.⁷ Tegelijkertijd ontwrichten uitgezette dieren ecosystemen waar ze van nature niet horen.⁸

Dierenleed in kwekerijen

Omdat de wilde forel overbevist is, wordt de regenboogforel op grote schaal en over de hele wereld gefokt en gehouden in kwekerijen. Het is de meest gehouden vissoort in Europa, en in de EU alleen al worden er jaarlijks tot wel 460 miljoen regenboogforellen gedood voor voedsel.⁹ Ook hier in Nederland. De dieren zitten veelal met tienduizenden bij elkaar in kale bassins op het land of in kooien in zee.¹⁰

Doordat de dieren op elkaar gepropt zitten en niet kunnen schuilen, lijden ze aan stress. Ook is het risico op agressie, ziekte en verwondingen hoog en lijden sommige dieren aan misvormingen.¹¹ Vaak zwemmen ze in vies water tussen hun eigen uitwerpselen. Forellen kunnen niet overleven buiten het water; toch worden de dieren meermaals minutenlang uit het water gehaald om ze te sorteren op grootte, wat leidt tot stress.

Omdat er zoveel dieren leven in een kwekerij, worden zieke of gewonde dieren vaak aan hun lot over gelaten. Veel dieren sterven voortijdig: in Noorwegen alleen al stierven in 2023 bijna 5 miljoen regenboogforellen in kwekerijen voor de slachtleeftijd in 2023.¹²

Manipulatie met hormonen

Aangezien mannetjes meer agressie vertonen in de overvolle omstandigheden van een kwekerij wil de sector enkel vrouwtjes houden. Om aan deze vraag te voldoen worden vrouwtjes gemanipuleerd met testosteron tot ze zelf sperma, of wel hom, produceren. Deze ‘valse mannetjes’ worden gedood om de hom te verwijderen. Die wordt bij de eitjes van vrouwtjes gemengd, waardoor er enkel vrouwtjes kunnen ontstaan.¹³

Voor het verwijderen van de eitjes worden vrouwtjes ‘afgestreken’. Dat betekent dat handmatig de eitjes uit het lijf van het vrouwtje worden geperst – een uiterst stressvolle ervaring. Soms gebeurt dit onder verdoving.

De eitjes worden met warmte of druk bewerkt, zodat ze beschadigd raken en de nakomelingen onvruchtbaar zullen zijn. Door hun verloren vruchtbaarheid concentreren de jonge forellen zich vooral op eten en groeien, zodat ze sneller zwaar genoeg zijn om te worden geslacht.¹⁴

Bekijk de aflevering van De Keuringsdienst van Waarde over de manipulatie van forellenvrouwtjes en hun eieren.

Pijnlijke dood

Regenboogforellen kunnen wel 10 jaar oud worden, maar in kwekerijen worden ze veelal na 9 maanden geslacht. In sommige kwekerijen worden ze zo’n 20 maanden gehouden tot ze ongeveer 3-4 kg wegen.¹⁵ De dieren zijn dan nog niet volwassen.

Enkele dagen voor de slacht worden de dieren uitgehongerd, zodat hun verteringsstelsel leeg raakt. Dit kan tot stress leiden. Veelal worden de dieren op pijnlijke wijze gedood, onder andere door langzame verstikking in een bak ijswater, door onderdompeling in water met CO2 gas of door onthoofding zonder verdoving. Soms worden forellen wel verdoofd voor de slacht door middel van een elektrische schok. Deze verdovingsmethode wordt niet altijd goed uitgevoerd, waardoor ze zelfs tot meer leed kan leiden.

In ons undercoveronderzoek in Poolse forelkwekerijen zagen we dieren die bij vol bewustzijn werden opengesneden en van wie de ogen eruit werden getrokken. Pogingen de dieren met een elektrische schok te verdoven waren veelal niet effectief.

Niet duurzaam: gevoerd met wilde vissen

De forel is een vleesetende soort en in kwekerijen eet ze voor een groot deel voer afkomstig van op zee gevangen vissen. Dit is een vreselijke verspilling van voedsel, zeker als je weet dat 90% van de wilde vis die verdwijnt in vismeel en -olie, waarvan het voer gemaakt is, ook geschikt is voor directe menselijke consumptie.¹⁶ En maar liefst 78% van de eiwitten van de wilde vissen gaat verloren door ze aan forellen te voeren.¹⁷

Omdat dit veelal kleinere vissoorten zijn, sterven er honderden vissen om één regenboogforel in een kwekerij te voeden. Dit is verre van duurzaam en leidt tot dierenleed op een zeer grote schaal. De uit het wild gevangen vissen lijden doorgaans ernstig tijdens de vangst en de slacht. Vaak worden de dieren lange tijd in netten door het water gesleept, waarin ze verdrukt raken. Beland aan boord sterven ze veelal een langzame dood door verstikking of worden bij vol bewustzijn opengesneden.¹⁸

Zalmforel: een forel met kleurstof

Van nature is het vlees van de forel grijs. Door kreeftjes en garnalen te eten kunnen de spieren wat rozer kleuren. Omdat regenboogforellen in kwekerijen geen kreeftjes te eten krijgen maar consumenten wel graag roze vlees willen, wordt soms de kleurstof astaxanthine door het eten van de dieren gemengd. Het vlees wordt dan vervolgens iets duurder verkocht als ‘zalmforel’. ¹⁹ Maar dit heeft dus niets met zalmen te maken. De diersoort ‘zalmforel’ bestaat niet: het is een gekleurde regenboogforel.

Forel op jouw bord?

In de supermarkt en de viskraam vind je enkel forellen uit kwekerijen. Deze kunnen het ASC-keurmerk hebben. Dit keurmerk geeft aan dat er aan bepaalde duurzaamheidseisen is voldaan, onder andere met betrekking tot het voer. Maar helaas is er vrijwel geen aandacht voor dierenwelzijn.

Ook is er forel met het biologische keurmerk. Hier moet de kweek wel aan enkele dierenwelzijnseisen voldoen, waaronder een kleinere bezetting. Toch zijn deze maatregelen te beperkt om het welzijn voldoende borgen.

Vanwege het grote dierenleed kunnen wij geen enkele vis in de winkel voor consumptie aanraden. Wel zijn er verschillende visvervangers verkrijgbaar, zoals bijvoorbeeld plantaardige ‘vissticks’.

Wat kun jij doen?

Leg in plaats van vis daarom eens een visvervanger op je bord en gebruik algenolie in plaats van visolie. Wil je toch graag vis eten? Informeer je over de diersoort in kwestie en de impact die consumptie kan hebben, zodat je een weloverwogen keuze kan maken. De informatie over vissen op onze website kan je daarbij helpen. Deel deze informatie ook met je vrienden en bekenden.

Deel

Deel

Tweet