Dieren in de vee-industrie zijn regelmatig slachtoffer van dierziektes. Denk aan de vogelgriep, Q-koorts en de varkenspest. Omdat er zoveel dieren krap op elkaar zitten in dichte stallen verspreiden ziektes zich snel en maken ze veel slachtoffers. De dieren hebben een lagere weerstand door stress, de onnatuurlijke en onhygiënische omstandigheden en omdat ze doorgefokt zijn.

Ook de vele veetransporten werken de verspreiding van ziektes in de hand. Bij een uitbraak worden dieren vaak op grote schaal gedood, zowel de zieke als de gewonde.

Sommige ziektes die bij dieren voorkomen gaan ook over op mensen, de zogenaamde zoönoses. Een bekend voorbeeld is de Q-koorts bij geiten, die 95 mensen het leven kostte. Maar ook de huidige coronacrisis is veroorzaakt door een zoönose, zij het niet afkomstig van de veehouderij. Meer informatie vind je in ‘5 vragen over corona en de dieren in de vee-industrie.’

Varkenspest

In 1997 kostte de varkenspest het leven aan twaalf miljoen Nederlandse varkens, waarvan elf miljoen preventief gedood werden. Het is een zeer besmettelijke ziekte en zieke dieren hebben onder andere last van koorts, gewichtsverlies, bulten en slingeren bij het lopen. Uiteindelijk sterven veel dieren.

Er bestaan vaccins die de ziekte voorkomen, maar die worden niet gebruikt vanwege economische redenen. Veel landen accepteren geen vlees van gevaccineerde dieren, omdat het niet herkenbaar is of de dieren ziek waren of een vaccinatie hebben ontvangen.

Momenteel dreigt de Afrikaanse varkenspest (AVP). Zowel gehouden varkens als wilde zwijnen worden ziek en sterven. In verschillende Europese landen, waaronder Polen en Roemenië is de ziekte aangetroffen en zijn duizenden varkens het slachtoffer. Ook Nederland bereidt zich voor op de komst van AVP, die een ramp zou kunnen betekenen voor de Nederlandse varkens. Mensen zijn niet vatbaar voor de ziekte, maar kunnen het virus wel verspreiden. Er is nog geen vaccin voor deze variant van het virus.

In 2019 zijn honderden miljoenen varkens in China (preventief) gedood in verband met AVP. Dit gebeurde vaak op ongekend wrede manier, onder andere door de dieren levend te begraven.

Vogelgriep

Dit griepvirus bedreigt met grote regelmaat de kippen, eenden en kalkoenen in de veehouderij. Een uitbraak van een gevaarlijke (hoog pathogene) variant van dit virus leidde in 2003 tot het doden van 30 miljoen dieren, een derde van alle pluimvee in Nederland. Zodra er een besmet dier is gesignaleerd, worden alle dieren in een stal gedood.

Voor veel varianten, waaronder die van 2003, is er een vaccin beschikbaar. Dit wordt echter niet gebruikt.

De ziekte wordt verspreid via de lucht en via mest. Door transport en contact tussen pluimveebedrijven wordt de ziekte doorgegeven. Ook wilde vogels kunnen het virus verspreiden. Toch komt de gevaarlijke (hoogpathogene) variant in Nederland het meest voor in dichte, intensieve bedrijven.

De laatste grote uitbraak in Nederland was in de winter van 2016-2017, waarbij honderdduizenden dieren gedood werden. Om dat te voorkomen wordt bij een dreiging van vogelgriep in Nederland soms een ophokplicht ingesteld (zoals nu, voorjaar 2020). Miljoenen kippen wordt hierdoor hun uitloop naar buiten ontzegd.

Gevaar voor mensen

Sommige varianten van het vogelgriepvirus kunnen ook voor mensen gevaarlijk zijn. Zo overleed in 2003 een Nederlandse dierenarts aan het virus. Niet lang geleden sloegen wetenschappers alarm toen er een nieuw zeer dodelijk vogelgriepvirus in China de kop op stak: 40% van de besmette personen overleed. Het virus bleek zich niet te kunnen verspreiden tussen mensen, waardoor het aantal doden beperkt bleef tot enkele honderden.¹

Maar virussen kunnen muteren. Juist de ongezonde omstandigheden van de huidige vee-industrie waar duizenden zwakke dieren dicht bij elkaar zitten, werken snelle verspreiding én het makkelijker muteren naar – ook voor de mens - gevaarlijkere varianten in de hand.²

Lees meer in ‘Vaak gestelde vragen over vogelgriep’.

Q-koorts

Dit is een ziekte die bij schapen en geiten voorkomt en verspreid wordt door een bacterie. Besmette dieren vertonen nauwelijks ziekteverschijnselen, maar krijgen vaak een miskraam. Dan komen veel bacteriën vrij die zich over de boerderij en de omgeving verspreiden.

Ook mensen kunnen daarvan ziek worden. In 2007-2011 was er een Q-koorts epidemie in Nederland. Het kostte 95 mensen het leven en duizenden mensen werden ziek.

Om de epidemie te bestrijden liet de regering eind 2009 en begin 2010 tienduizenden geiten doden, waaronder ook veel gezonde dieren. Sindsdien worden geiten verplicht gevaccineerd.

BSE

BSE, beter bekend als de gekkekoeienziekte, tast het zenuwstelsel aan. Besmette koeien hebben last van evenwichtsproblemen, overgevoeligheid voor geluid en aanraking en afwijkend gedrag. Uiteindelijk gaan de dieren dood. De ziekte kan zich verspreiden door het eten van producten waarin zieke dieren zijn verwerkt.

Zo was er in 1992 in Groot-Brittannië een BSE-epidemie die honderdduizenden runderen het leven kostte. De dieren werden gevoerd met diermeel, waarin onder andere besmette koeien waren verwerkt. Het gebruik van diermeel is inmiddels verboden.

De ziekte is ook voor mensen gevaarlijk. Tientallen mensen werden ernstig ziek en stierven aan de ziekte van Creutzfeldt-Jakob variant, een zeldzame hersenziekte die gerelateerd is aan BSE en waarschijnlijk veroorzaakt wordt door het eten van met BSE besmet rundvlees.

Mond-en-klauwzeer (MKZ)

Dit is een zeer besmettelijke virusziekte voor koeien, varkens, schapen, geiten en herten. Het wordt onder andere verspreid door direct contact tussen dieren, door voedsel, kleding en voertuigen. Besmette dieren hebben weinig eetlust, krijgen koorts en pijnlijke blaren aan de mond, poten en aan de uiers. Veruit de meeste dieren genezen weer en bouwen zo immuniteit op.

Toch werden tijdens de laatste uitbraak in Nederland in 2001 ruim 260.000 dieren (preventief) gedood. Ook (gezonde) hobbydieren op kinderboerderijen. Er bestaan goede vaccins, maar die worden niet gebruikt.

Wat wil CIWF?

Wij willen

• veel betere en gezondere leefomstandigheden voor de dieren in de veehouderij, zoals meer ruimte en uitloop naar buiten, zodat ziektes en snelle verspreiding minder kans krijgen
• gebruik van vaccinaties om verspreiding en uitbraken van dierziektes tegen te gaan
• een einde aan het doden van gezonde dieren bij de uitbraak van een ziekte

Bronnen

 ¹ Is China Ground Zero for a Future Pandemic?, Smithsonian Magazine, 2017 https://www.smithsonianmag.com/science-nature/china-ground-zero-future-pandemic-180965213/

 ² Jones, B.A., Grace, D., Kock, R., Alonso, S., Rushton, J., Said, M.Y., McKeever, D., Mutua, F., Young, J., McDermott, J. and Pfeiffer, D.U., 2013. Zoonosis emergence linked to agricultural intensification and environmental change. Proceedings of the National Academy of Sciences, 110(21), pp.8399-8404.